Projekt ustawy o systemie kaucyjnym na opakowania na napoje, tj. nowelizacja ,,Ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi" z 13 lipca 2023. [Dz.U. 2023 poz. 1852].
System kaucyjny to metoda selektywnej zbiórki opakowań, która której celem jest zamknięcie obiegu surowców w gospodarce oraz zmniejszenie presji opakowań na środowisko. Cieszy się w Polsce ogromnym poparciem społecznym (91% wg IBRIS).
System kaucyjny jest nam niezbędny, by spełnić unijne wytyczne (do 2025 r. powinniśmy poddawać recyklingowi 50%, a do 2030 r. 55% wszystkich opakowań z tworzyw sztucznych). Efektywny system kaucyjny może wyeliminować co najmniej 90% odpadów opakowaniowych po napojach, a jego wzmocnienie przez ROP (eliminujący opakowania niepotrzebne czy trudne do recyklingu oraz premiujący systemy ponownego użycia poza branżą napojową) - pozwolą efektywnie ograniczyć ekspozycję przestrzeni publicznych na zanieczyszczenia. Założenia:
- Od 1 stycznia 2025 r. obowiązywać będzie system kaucyjny (w takim samym zakresie w całym kraju).
- System obejmie opakowania po napojach: jednorazowe butelki z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 l, wielorazowe szklane butelki o poj. do 1,5 l oraz puszki metalowe o poj. do 1l.
- Wysokość kaucji: butelki szklane -1 zł. Butelki plastikowe i metalowe puszki - 50 gr.
- Zasada powszechności: obowiązek przyjmowania szklanych opakowań wielokrotnego użytku przez sklepy poniżej 200 m2, jeśli sklep sprzedaje takie napoje. ,,Podmiot reprezentujący", czyli operator systemu kaucyjnego, będzie zobligowany do zapewnienia co najmniej jednego stacjonarnego punktu odbierania opakowań i odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym od użytkowników końcowych w każdej gminie.
- Symboliczna kara, czyli bardzo niska opłata produktowa (0,1 zł/1 kg) za niezrealizowane poziomy selektywnej zbiórki w pierwszym roku działania systemu kaucyjnego. Założono, że na początku działania system może nie być w stanie zapewnić oczekiwanych poziomów zbiórki.
- Od 2026 r. potrójna opłata produktowa na opakowania poza systemem kaucyjnym. Wyższa opłata ma być instrumentem motywującym producentów do dołączenia do systemu od samego początku.
- Bez VAT: kaucja za opakowania jedno- i wielorazowe nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług VAT.
- Podatkiem VAT objęta będzie tylko kaucja nie zwrócona konsumentowi. Nieodebrana kaucja oraz środki ze sprzedaży odpadów opakowaniowych zebranych w ramach systemu i sprzedaży materiałów pochodzących z przetwarzania tych odpadów, przeznaczone będą na finansowanie systemu kaucyjnego.
- Kaucja podąży za opakowaniem w całym łańcuchu sprzedaży, czyli że pobierana będzie na każdym etapie obrotu produktem (zaczynając od podmiotu wprowadzającego opakowanie na rynek, przez producenta napojów, po hurtownie, a następnie sklepy, kończąc na pobraniu kaucji od konsumenta, któremu wreszcie byłaby zwracana w momencie oddania pustego opakowania po napoju).
- Logistyka zwrotna, czyli możliwość odbioru opakowań zebranych w systemie kaucyjnym tym samym transportem, którym dostarczane są do sklepów nowe produkty.
- Dokument DPR dla odpadów pochodzących wyłącznie z systemu kaucyjnego, sporządza recykler na wniosek operatora.
- Wzmonienie nadzworu nad podmiotami reprezentującymi ze strony MKiS, WIOŚ i US.
- Ujednolicone oznakowania [wzór] na opakowaniach objętych systemem kaucyjnym (m.in. krajowego kodu kreskowego, symbol systemu kaucyjnego, kwota kaucji). Logotyp systemu kaucyjnego pojawi się na opakowaniach zwrotnych już w przyszłym roku.
- Standardowe opakowania szklane wielokrotnego użytku (butelki, słoiki) włączane będą do systemu kaucyjnego etapami, poczynając od 2026 r.
- Opakowania po mleku i produktach mlecznych całkiem wyłączono z systemu. [Zbieranie tego typu opakowań wynika z dyrektywy SUP].
System kaucyjny ma ogromne znaczenie dla otaczającej nas przyrody oraz jakości przestrzeni publicznej. Umożliwia zebranie co najmniej 90% opakowań wprowadzonych na rynek, co pozwala radykalnie zmniejszyć ich presję na środowisko naturalne oraz ograniczyć zaśmiecanie. Zebrany w ten sposób materiał charakteryzuje się znikomą zawartością zanieczyszczeń i może być wykorzystywany do wyprodukowania nowych opakowań na napoje, a więc w praktyce realizować zasady gospodarki o obiegu zamkniętym. To kluczowe, gdyż w Polsce w systemach gminnych zbiera się obecnie jedynie 43% butelek PET, a tylko 20% przeznaczane jest do ponownego wykorzystania na opakowania na napoje.
Wprowadzenie systemu kaucyjnego w 2025 r. pozwoli także przygotować polską branżę napojową do wymogów wynikających z obecnych i przyszłych regulacji prawnych UE. Od tego bowiem roku przedsiębiorcy muszą - zgodnie z założeniami dyrektywy SUP - zebrać 77% wprowadzonych na rynek butelek PET, czego bez systemu nie uda się osiągnąć. Jednocześnie objęcie systemem kaucyjnym strumienia opakowań wielokrotnego użytku pozwoli przygotować rynek na wejście zmian związanych z rozporządzeniem PPWR, którego zapisy wprowadzają od 2030 r. obowiązkowe poziomy sprzedaży napojów w opakowaniach wielokrotnego użytku.
