Debata „Opakowania a środowisko, czyli o powodach wprowadzenia w Polsce systemu kaucyjnego”
Debatę z udziałem Wiceministry Klimatu i Środowiska Anity Sowińskiej, poświęconą systemowym rozwiązaniom kryzysu zanieczyszczania środowiska odpadami opakowaniowymi, zorganizowało 06.05.2024 UNEP/GRID-Warszawa wspólnie z Polską Akademią Nauk. W spotkaniu udział wzięli: Dyrektorka Generalna UNEP/GRID-Warszawa Maria Andrzejewska, Prezes Polskiej Akademii Nauk prof. Marek Konarzewski, CEO Reloop Platform Clarissa Morawski, Pani Poseł Klaudia Jachira, Pani Poseł Magdalena Łośko - wiceprzewodnicząca sejmowej Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Filip Piotrowski - ekspert ds. GOZ z UNEP/GRID-Warszawa, a poprowadził je ekspert i ekodziennikarz Jakub Pawłowski.
Wiceministra Anita Sowińska porównała transformację systemową w stronę gospodarki cyrkularnej do trudu wychodzenia z uzależnienia. — Jesteśmy uzależnieni od zużywania zasobów. Starajmy się zmienić ten zły nawyk. Najlepiej będzie zastąpić go czymś, co nam służy. Podkreśliła, że jednym z takich działań w dobrym kierunku, jest system kaucyjny. Wskazała na trudności każdorazowo towarzyszące pierwszym krokom zrywania z uzależnieniami, jednak uwolnienie się od nałogu warte jest każdego wysiłku, tym bardziej, że później jest już łatwiej. — Jeśli zmienimy to systemowo, nie będzie można wrócić do złych nawyków. — dodała.
Dyrektorka Generalna UNEP/GRID-Warszawa Maria Andrzejewska i Prezes Polskiej Akademii Nauk prof. Marek Konarzewski, przestrzegali przed skutkami pogłębiającego się globalnego kryzysu zanieczyszczenia środowiska tworzywami sztucznymi.
Według UNEP, roczna światowa produkcja tworzyw sztucznych podwoiła się z 234 milionów ton metrycznych w 2000 r. do 460 milionów ton metrycznych w 2019 r. Przewiduje się, że wzrośnie ona o 70%, jeżeli będziemy funkcjonowali zgodnie ze scenariuszem business as usual — wówczas, w 2040 r. produkcja przekroczyłaby 700 mln ton. Tworzywa sztuczne wykorzystywane są głównie w opakowaniach (w dalszej kolejności w sektorach takich jak budownictwo, transport i tekstylia). Prawie dwie trzecie odpadów z plastiku pochodzi z przedmiotów, których cykl życia jest krótszy niż 5 lat, z czego 40% pochodzi właśnie z opakowań. Plastik w całym swoim cyklu życia przyczynia się do zmiany klimatu. W 2020 roku tworzywa sztuczne wygenerowały 3,6% światowej emisji gazów cieplarnianych – 1,8 miliarda ton ekwiwalentu CO2 – z czego 90% mierzalnych emisji pochodzi z produkcji i przetwarzania plastiku z paliw kopalnych, a pozostałe 10% emisji uwalniane jest podczas gospodarowania odpadami i ich obróbki. Zanieczyszczenie plastikiem zmienia siedliska i naturalne procesy, zmniejsza zdolność ekosystemów do adaptacji do zmiany klimatu oraz bezpośrednio wpływa na zdolności produkcyjne żywności i dobrobyt społeczny milionów ludzi.
Prezentując stanowisko nauki, prof. Marek Konarzewski, przypomniał, że plastik jest wszędzie, bez problemu dostaje się do naszych jelit, przekracza granicę krew-mózg, łączy się go z występowaniem schorzeń takich jak stany zapalne, nowotwory, choroby alergiczne etc. — Tu zaczyna się nieznane. Nie możemy przewidzieć konsekwencji. Czy możemy coś z tym zrobić? System kaucyjny jest ważnym krokiem w stronę obniżenia ilość plastiku w środowisku.
CEO Reloop Platform Clarissa Morawski nawiązała do wyników analizy wpływu systemu kaucyjnego z równoległą implementacja cyrkularności opakowań. Wyniki obejmują: poprawę recyklingu w obiegu zamkniętym, zachowanie wartości materiałów, redukcje marnotrawstwa i zaśmiecania odpadami po napojach, redukcje emisji CO2, zachowanie zasobów energetycznych. Systemy kaucyjne gwarantują maksymalizacje zbiórki, co z kolei jest warunkiem cyrkularności opakowań.
Analiza dotyczy 10-letniego scenariusza od 2025 do 2034 r. i porównuje sytuację zachowania stanu obecnego (brak kaucji) oraz podaż surowców wtórnych oraz resukcję emisji CO2, w przypadku funkcjonowania systemu kaucyjnego wg przyjętego prawodawstwa w Polsce.
W perspektywie 10-letniej, podaż rPET (czyli PET z recyklingu) z systemu kaucyjnego wzrasta z 740 tys. ton do 1 mln 500 tys. ton, zaś podaż aluminium z 421 tys. ton do 467 tys. ton. Dodatkowa wartość ekonomiczna ze zwiększonej podaży to 300 mln euro dla rPET oraz 92 mln euro dla aluminium. Oszczędności z tytułu emisji CO2 wynoszą: 1,8 mln w wyniku zwiększonej cyrkularności PET oraz 440 tys. ton CO2 dzięki dodatkowej zbiórce puszek aluminiowych i wykorzystaniu ich do wytwarzania nowych opakowań metalowych.
Już wkrótce odbędzie się kolejna debata z cyklu poświęconego systemowym rozwiązaniom kryzysu zanieczyszczania środowiska odpadami opakowaniowymi. Niewydajna gospodarka linearna jest głównym problemem kryzysu związanego z zanieczyszczeniem plastikiem. Rozwiązanie problemu wymaga efektywnego, cyrkularnego wykorzystania plastiku w gospodarce. Cyrkularność gospodarki w powiązaniu z podejściem opartym na całym cyklu życia produktu jest fundamentem rozwiązania tego problemu.
